Η Μονή Σωτήρος Χριστού Χαλέπας ή Χαλεπά είναι κτισμένη σε ψηλό λόφο κοντά σταχωριά Τσαχιανά και Βενί, 46 χλμ. ανατολικά του Ρεθύμνου.
Η περιοχή γύρω από το μοναστήρι είναι κατάφυτη από αμπέλια και ελιές, ενώ σε ορισμένα σημεία υπάρχουν δάση από πουρνάρια και δρυάδες. Δεν είναι γνωστό το πότε ακριβώς χτίστηκε το μοναστήρι, αλλά σίγουρα είναι από τα παλαιότερα στην Κρήτη και η ίδρυση του ανάγεται στην Ενετική Περίοδο. Το 1555, η μονή Χαλέπας αναφέρεται σε νοταριακό πληρεξούσιο, άρα σίγουρα υπήρχε ήδη (στη θέση της Αγίας Μαρίνας) και λειτουργούσε ως γυναικεία μονή. Το 1646, οι Τούρκοι, μετά την άλωση της Δυτικής Κρήτης, καταστρέφουν τις μονές του Μυλοπόταμου, ισοπεδώνουν τη γυναικεία μονή της Χαλέπας και βιάζουν τις μοναχές. Το 1673, ο Ιερεμίας Σγουρός ιδρύει το ανδρικό πλέον μοναστήρι του Χαλεπά στη σημερινή του θέση και γίνεται μετόχι της μονής Βωσάκου.
Η Μονή Χαλέπας, λόγω της θέσης και τις ισχυρής οικονομικής της αυτοτέλειας, αποτέλεσε αρκετές φορές σημείο μαχών κατά την Τουρκοκρατία. Το 1821, ο ηγούμενος Νέστορας Κοκκινίδης συμμετέχει στην Επανάσταση και ο Αιγύπτιος Ασήμ Αγάς λεηλατεί τη μονή και καταστρέφει τα κελιά. Την επόμενη χρονιά, ο Τούρκος Χασάν Πασάς με 1.500 πολεμιστές στρατοπεδεύει στη μονή και την ώρα της ξεκούρασης, οι άνδρες του Χούδρου και του Ανδράκου χτυπούν τους Τούρκους και προξενούν μεγάλη ζημιά. Οι Τούρκοι αντεπιτίθενται και σκοτώνουν 25 Κρητικούς. Το 1823 ο Χασάν Πασάς σφάζει τους μοναχούς (σώζονται μόνον ο ηγούμενος και άλλοι δύο μοναχοί).
Το 1824 επικηρύσσεται ο Νέστωρ Κοκκινίδης, αλλά ο Χασάν του χαρίζει τη ζωή γιατί κατόρθωσε να εισχωρήσει νύχτα στη σκηνή του, χωρίς να τον αντιληφθεί κανείς. Στην Αιγυπτιοκρατία (1831-41), ο ηγούμενος Νέστωρ Κοκκινίδης ανοικοδομεί τη μονή Χαλέπας. Το 1866, φιλοξενείται στη μονή ο πρωτοκαπετάνιος της δυτικής Κρήτης Χατζή Μιχάλης Γιάνναρης. Γίνεται η μάχη στην Τύλισσο, που είναι μετόχι της μονής Χαλέπας. Συλλαμβάνεται στο Αρκάδι ο ηγούμενος Γεράσιμος Στρατήγης, αλλά απελευθερώνεται. Το 1867, λίγο μετά το δράμα του Αρκαδίου, πραγματοποιείται συνάντηση των οπλαρχηγών της Κρήτης στη Χαλέπα και αποφασίζουν να χτυπήσουν τον Ρεσίτ Πασά, όταν περάσει από το Μυλοπόταμο. Στην Επανάσταση του 1866-69, οι Ομέρ και Ρεσίτ Πασάς ενώνουν τις δυνάμεις τους για να κυριαρχήσουν τον Μυλοπόταμο. Όμως στη θέση «Αράπη Σπήλιος», κοντά στη μονή, οι οπλαρχηγοί Πετρουλάκης, Νιώτης, Σκουλάς και Ξετρύπης χτυπούν την οπισθοφυλακή του Ρεσίτ και προξενούν πανωλεθρία. Ο Ρεσίτ καταστρέφει τη μονή κι αποσύρεται στο Πέραμα, απ’ όπου μαζί με τον Ομέρ πασά προσπαθεί να καταλάβει το Μυλοπόταμο, αλλά μάταια. Με τη μάχη αυτή ο Μυλοπόταμος περνάει στα χέρια των Ελλήνων.
Η εκκλησία του μοναστηριού είναι δίκλιτη βασιλική χωρίς θόλο, αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα και στη Γέννηση του Χριστού. Στο μοναστήρι βρίσκεται μια παλιά κρήνη με τις ανάγλυφες παραστάσεις. Έξω από το μοναστήρι βρίσκεται σε απόσταση 300 μ. η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας με τις παλιές τοιχογραφίες. Η εκκλησία φέρει το οικόσημο της οικογένειας Καλλέργη, μιας από τις σπουδαιότερες οικογένειες της Ενετικής Περιόδου, γεγονός που υποδηλώνει ότι η περιοχή ήταν δικό της φέουδο. Η οικογένεια αυτή ήταν τόσο ισχυρή που είχε αποσπάσει προνόμια που δεν είχαν άλλες οικογένειες της Κρήτης.
